Jednym z podstawowych źródeł genealogicznych są parafialne księgi metrykalne czyli urzędowe zapisy narodzonych i ochrzczonych, bierzmowanych, zaślubionych i zmarłych w obrębie danej parafii oraz zawierających wykazy parafian.

Pierwsze księgi metrykalne pojawiły się w wyniku uchwał podjętych na Soborze Trydenckim (1545-1563). Nakazano wówczas: „Proboszcz będzie posiadał księgę, w której odnotuje imiona małżonków i świadków oraz dzień i miejsce zawarcia małżeństwa, i będzie ją starannie przechowywał u siebie” oraz „Zanim proboszcz przystąpi do udzielenia sakramentu chrztu, dowie się pilnie od tych, których to dotyczy, jaką osobę albo jakie osoby wybrali, aby przyjęły chrzczoną osobę z świętego źródła i dopuści do tego tylko tę osobę albo te osoby, ich imiona zapisze w księdze, a także pouczy ich, że gdy zawarli z kimś związek duchowego pokrewieństwa, to nie mogą się wymawiać żadną niewiedzą” (Dokumenty soborów powszechnych, t. 4: Lateran V, Trydent, Watykański I, oprac. Arkadiusz Baron, Henryk Pietras, Kraków 2004, s. 723, 725).

W postanowieniach soboru nie było jednak żadnej wzmianki o konieczności prowadzenia ksiąg zmarłych. Od XVII w., proboszczowie parafii rzymskokatolickich mieli już obowiązek prowadzenia takich ksiąg.

Najstarsza księga metrykalna z parafii Św. Szymona i Judy Tadeusza w Kozach pochodzi z lat 1658-1698 r. (w 1658 r. katolicy w Kozach przejęli kościół z rąk protestantów) i jest jedną z nielicznych zachowanych w Polsce ksiąg z okresu przedrozbiorowego.

Okładka najstarszej koziańskiej metryki – Tomus I: matrica natorum et copulatorum ab anno Domini 1658 usque 1698 parochia Kozy (Tom I: Księga metrykalna urodzeń i zaślubin z lat 1658-1698 w parafii Kozy).

Cyfrowe Archiwum Archidiecezji Krakowskiej (sygnatura PSJK 1); tamże również pięć kolejnych ksiąg do roku 1786.

Księgę metrykalną zapoczątkował ks. Walerian Stanisławski (Valeriani Stanislaviensis) pełniący funkcję koziańskiego proboszcza (plebani in villa Dwie Kozy) od 11 marca 1658 r. do 30 lipca 1662 r.

Strona tytułowa metryki – Tomus I: matrica natorum et copulatorum ab anno Domini 1658 usque 1698 parochia Kozy.

Cyfrowe Archiwum Archidiecezji Krakowskiej (sygnatura PSJK 1)

Stan ksiąg metrykalnych był kontrolowany w czasie wizytacji parafialnych przeprowadzanych m. in. przez biskupów diecezjalnych. Nie wiemy jak takie kontrole wypadły w koziańskiej parafii.

Pierwsza strona metryki – Tomus I: matrica natorum et copulatorum ab anno Domini 1658 usque 1698 parochia Kozy. Pierwsza notatka sporządzona została 24 marca Roku Pańskiego 1658 (Anno Domini 1658 Martius Die 11).

Cyfrowe Archiwum Archidiecezji Krakowskiej (sygnatura PSJK 1)

Po rozbiorach Polski prowadzenie ksiąg metrykalnych nie zostało przerwane. Najbardziej czytelny system prowadzenia ksiąg – według szczegółowego kwestionariusza – wprowadzono pod zaborem austriackim, który obejmował również parafię w Kozach. Metrykom przyznano status dokumentów cywilno-prawnych, a kapłani dokonujący wpisów stawali się urzędnikami stanu cywilnego (każdy proboszcz prowadzący księgę metrykalną -akta stanu cywilnego – podlegał równocześnie władzy kościelnej i państwowej).

Dodaj komentarz