Fragment tytułowy planu Kóz

W zbiorach prywatnych zachował się w dobrym stanie odręczny plan Kóz. Plan przedstawia najważniejsze budynki oraz charakterystyczne elementy obszaru – drogi, linie kolejową, punkty wysokościowe, rzeki. Nie jest znany autor oraz data powstania. Prawdopodobnie autor sporządził go na podstawie innego planu. Można przyjąć, że plan powstał po 1918 r, ale przed 1924 r. – na planie nie zaznaczono Domu Katolicko-Ludowego, który otwarto w 1924 r. a który był ważnym ośrodkiem życia społeczno-religijnego w Kozach.

Właścicielowi planu składam serdeczne podziękowania za wyrażenie zgody na publikację.

Mapa w całości. Wykonana na cienkim papierze ołówkiem z użyciem kolorowych kredek. Podziałka 1 : 7.500.

Autor oraz rok wykonania nieokreślony. W zbiorach prywatnych.

Centrum wsi
Kościół (pw. Świętych Szymona i Judy Tadeusza, wybudowany w 1901 r.),
szkoła (dawna Szkoła Ludowa z 1876 r., obecnie przedszkole),
dwór (pałac Ceczów z zabudowaniami – oficynami, tzw. owczarnią),
tartak dworski (obecnie nieistniejący),
dolna stacja towarowej kolejki linowej do kamieniołomu z zaznaczoną linią (brak opisu),
Urząd Gminny (w tym miejscu urząd funkcjonował od końca XIX w. do II wojny światowej),
poczta (przy obecnej ul. Młyńskiej; nieistniejąca),
posterunek Policji Państwowej (przy współczesnej ul. Nadbrzeżnej, na tzw. Placu Szlagora; już w XIX w. mieścił się tu posterunek Cesarsko-Królewskiej Żandarmerii Krajowej),
stacja kolejowa (1888 r.),
tartak (przy obecnej ul. Dworcowej, obecnie nieistniejący),
restauracje (jedna przy stacji kolejowej Franciszka Hołuja – nieistniejąca, druga w dzisiejszym budynku Domu Kultury – dawna „Pod koniem”)
cmentarz (wzdłuż drogi zaznaczono istniejącą do poł. lat 30. XX w. aleję kasztanową).

Fragment planu północnej części Kóz z dawnym folwarkiem przy obecnej ul. Przecznia (w kierunku Pisarzowic). Zaznaczono również dwa folwarczne stawy rybne. Zaznaczono nieistniejący młyn wodny (współcześnie przy ul. Nadbrzeżnej). W tym rejonie Dolnych Kóz funkcjonowały dwa młyny (zakończyły prace w latach 30. i 40. XX w.).

Nadto widoczny jest symbol krzyża – kamienny krzyż istnieje do dziś – u zbiegu obecnej ul. Przecznia i ul. Modrzewiowej (na planie brak ulicy). Krzyż postawiono w 1885 r., o czym świadczy napis na jego cokole. Na początku XX w. koło krzyża chowano zmarłych świadków Jehowy.

Najważniejszym elementem tego fragmentu planu jest „Wapniarka„, czyli piece do wypalania wapna i wyrobiska (rejon dzisiejszej ul. Wapiennej). Obecnie pozostałością jest staw w dawnym wyrobisku (zwany Stawem Legiońskim) oraz murowany piec.

O wypalaniu wapna w Kozach wspomina Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Warszawa 1883, t. IV, s 575.

Na fragmencie planu zaznaczono towarową kolejkę linową prowadzącą do kamieniołomu piaskowca na stokach Hrobaczej Łąki (kolejkę uruchomiono w 1912 r.; funkcjonowała do lat 80. XX w.), leśniczówkę.

Zaznaczony szczyt to Hrobacza Łąka. Podana wysokość 838 m różni się od współczesnych pomiarów (828 m).

Nadto umieszczono kapliczkę „Pod Panienką” (z 1908 r.; najbardziej znany tego typu obiekt w Kozach) oraz kapliczkę na przełęczy „U Panienki” (739 m; ufundowana w 1884 r. przez nadleśniczego w Kozach Juliusza Beinlicha).

Dodaj komentarz