Na skraju parafialnego cmentarza w Kozach (przy wschodniej granicy), należącego do parafii pw. św. Szymona i Judy Tadeusza, do 2015 r. znajdował się budynek starej, drewnianej kostnicy. Budynek pochodził z początków XX wieku – został zbudowany z drewna pozyskanego z rozbiórki starego drewnianego kościoła w Kozach z 1 ćw. XVI w.
Najprawdopodobniej w swoich początkach istnienia mogło być to miejsce przechowywania ciał zmarłych nienaturalną śmiercią, samobójców. Dawniej większość ciał zmarłych, do czasu pogrzebu przetrzymywano w domach mieszkalnych.
Po 1945 r. na cmentarzu rolę kostnicy zaczęła pełnić kaplica grobowa Czeczów. Kostnica stała się budynkiem gospodarczym, miejscem przechowywania sprzętu przez grabarza. Przy budynku gromadzone były m. in. porzucone krzyże czy stare kamienne pomniki nagrobne. W ścianie południowej umieszczone było jedno niewielkie okno (z kratą od wewnątrz).
Foto Wojciech Marchlewski, ok. 1984 r.
Wejście do kostnicy znajdowało się w ścianie zachodniej. Były to boczne drzwi ze starego kościoła (obecnie prezentowane w Izbie Historycznej, przeniesione tam w 1995 r.). W „Katalogu zabytków sztuki w Polsce” czytamy: W zrąb wprawione odrzwia tego kościoła, profilowane, z nadprożem o wykroju w ośli grzbiet; drzwi drewniane z żelaznymi okuciami, współczesne portalowi [1]
Dach dwuspadowy, pokryty był dachówką (prawdopodobnie pierwotnie był to gont). Ściany oszalowane pionowo deskami na styk. Wnętrze składało się z dwóch pomieszczeń.
Foto Wojciech Marchlewski, ok. 1984 r.
Drewniany budynek kostnicy istniał do 8 listopada 2015 r. kiedy to strawił go pożar. Na jego miejscu powstał nowy obiekt, murowany [2]
Foto grudzień 2023, M. Frączek
[1] „Katalog zabytków sztuki w Polsce”, tom I Województwo krakowskie, pod red. Jerzego Szablowskiego, zeszyt 1, powiat bielski, Warszawa 1951, s. 18.
[2] Bartosz Morawski, Pożar dawnej kostnicy, Zeszyty Społeczno-historyczne Gminy Kozy, nr 9, 2015, s. 127