Powstanie budynku plebanii w Kozach – później wielokrotnie przebudowywanej – datuje się na pocz. XVIII w. Pierwotnie był to budynek parterowy. Pierwsza duża przebudowa miała miejsce w latach probostwa ks. Józefa Błonarowicza (1896-1904). Do starego budynku plebanii dobudowano wówczas pokój dla gospodyni i werandę. W okresie międzywojennym gdy funkcję proboszcza miejscowej parafii pełnił ks. Franciszek Żak (1922-1937) dobudowano kancelarię parafialną (1926 r.; mieściła się tu również poczekalnia i łazienka). W 1938 r. ks. proboszcz Władysław Suchoń (1937-1940) dokonał nadbudowy piętra. Ostatnie duże zmiany wprowadził ks. proboszcz Władysław Sieczka (1971-2000).
Budynek plebanii w Kozach to prosta i zarazem funkcjonalna bryła, bardziej praktyczna niż estetyczna, bez zbędnych ozdób. Zachowuje jednak pewien reprezentacyjny charakter, typowy dla architektury pierwszej połowy XX wieku. Budynek dwukondygnacyjny, na planie zbliżonym do kwadratu, z dachem czterospadowym pokrytym blachą, z trzema kominami murowanymi (ogrzewanie piecowe). Okna drewniane, o klasycznym podziale na małe szyby.
Ciekawym elementem jest duży, otwarty taras z masywną – i dość surową w wyglądzie – balustradą betonową lub murowaną, znajdujący się na wysokości pierwszego piętra. Taras mógł pełnić funkcję zarówno reprezentacyjną, jak i być miejscem odpoczynku czy spotkań.
Foto Adolf Zuber, poł. lat 60. XX w. Ze zbiorów Izb Historycznej im. Adolfa Zubera w Kozach
Plebania była miejscem zamieszkania księdza proboszcza i wikariuszy, ale również kancelarią parafialną. Mieściła się tu również prowizoryczna salka katechetyczna. Na przełomie lat 70. i 80. XX wieku stan techniczny budynku plebanii nie przedstawiał się najlepiej: zniszczone ściany, odpadający tynk, widoczne pęknięcia i ubytki.
Foto z przełomu lat 70. i 80. XX wieku, Ośrodek Dokumentacji Zabytków
Współcześnie budynek pozostał ten sam, ale przeszedł gruntowną modernizację i renowację. Z nieco surowego budynku plebania stała się schludnym i estetycznym domem o charakterze mieszkalnym. Mieści się w nim nadal kancelaria parafialna.
Foto własne, lipiec 2022 r.
Ściany plebanii zostały ocieplone i odnowione. Obecnie pokrywa je gładki, jasny tynk, z wyraźnie odcinającymi się ramami wokół okien, które są wizualnie większe i bardziej estetyczne. Dolna część ścian została wykończona pasem z okładziny kamiennej (lub imitacji kamienia). Wymieniono okna na nowe. Na tarasie zbudowano drewnianą pergolę (kratownica), co jest nowym elementem nieobecnym w starszej wersji budynku.
Foto własne, plebania od strony zachodniej, sierpień 2024 r.