Parterowy dom mieszkalny w Kozach – prawdopodobnie wybudowany w okresie międzywojennym – z użytkowym poddaszem, ustawiony równolegle do ulicy, stoi przy drodze prowadzącej do stacji kolejowej. Dom murowany, o masywnej i zwartej bryle, pokryty wysokim dwuspadowym dachem o dość stromym nachyleniu. Elewacja frontowa jest prosta i oszczędna w dekoracji. Od strony ulicy znajduje się szereg regularnie rozmieszczonych prostokątnych okien. Są one stosunkowo wysokie, podzielone na mniejsze kwatery (typowe dla starszej stolarki okiennej). Na szczytowej ścianie widoczne są również okna poddasza. Od strony ulicy i chodnika dom oddzielony jest metalową bramką i ogrodzeniem z siatki. Przed domem znajduje się wąski pas zieleni z kwiatami. Wejście do domu przez ganek (nad nim balkon) podkreśla pierwotną funkcję i charakter budynku jako obiektu mieszkalnego, prywatnego.
Foto Adolf Zuber, 2 poł. lat 60. XX w. „Fototeki” Adolfa Zubera, zbiory Izby Historycznej w Kozach.
Współcześnie budynek przy ul. Dworcowej 11 został przekształcony z domu mieszkalnego w obiekt handlowo-usługowy, podniesiono piętro. Najważniejsza różnica to zmiana funkcji społecznej – dawniej był to dom prywatny, dziś jest to placówka handlowa – jeden ze sklepów sieci „Paulinka”. To przykład udanej adaptacji starej zabudowy do nowych realiów bez niszczenia historycznej bryły, z wyraźnym podporządkowaniem współczesnym potrzebom, kosztem detalu i klimatu dawnego domu, ale z zachowaniem ciągłości miejsca.
Mimo modernizacji pierwotna bryła budynku jest nadal czytelna. Dawna, skromna elewacja została ocieplona i otynkowana na nowo. Największe zmiany zaszły na parterze – zlikwidowano tradycyjne okna mieszkalne, w ich miejsce wstawiono duże przeszklenia witrynowe (zapełnione materiałami reklamowymi). Dawne wejście do domu zostało rozbudowane i wyposażone w zadaszenie, schody i balustrady, wyraźnie wyeksponowane jako wejście publiczne, a nie prywatne. Budynek przestał być „zamknięty” i „otworzył się” na ulicę. Zmieniło się również bezpośrednie otoczenie.
Foto własne, grudzień 2025 r.
Obok opisywanego budynku widoczny fragment innego budynku. Murowany, pierwotnie parterowy dom nr 474 w Kozach wybudowany został ok. 1912 r., później był rozbudowany. Pierwszym właścicielem był Franciszek Zemanek, który otworzył w nim w 1914 r. sklep towarów mieszanych. Sklep w 1929 r. przejął Wincenty Tomalik. W latach 1933-1939 oraz 1946-1955 funkcjonowała tu również restauracja. W 1955 r. restaurację – funkcjonującą od tej pod nazwą „Bar Beskidek” – przejęła Gminna Spółdzielnia „Samopomoc Chłopska” w Kozach i prowadziła ją do 1967 r.. Zamknięcie obiektu zostało wymuszone otwarciem restauracji ”Nowowiejska” (1965 r.). W 2 poł. 1968 r. przeprowadzono remont budynku. W miejsce baru Gminna Spółdzielnia uruchomiła sklep „Chemik”.